Elektriciteit, algemeen aanvaard, maar niet vanzelfsprekend

Storingen in de elektriciteitsvoorziening bewust toestaan, het lijkt ondenkbaar, maar het omgaan met energieschaarste kan in de toekomst een belangrijk middel zijn om energie te besparen en uitbreidingen van de dure netten te voorkomen. Het lijkt zelfs onontkoombaar wil de prijs voor elektriciteit betaalbaar blijven. Een geoefend elektriciteitsgebruiker zal meer willen weten. Een gesprek met promovendus Ir. Jasper Frunt, van Technische Universiteit Eindhoven, geeft te denken over de redenen waarom provincies energiebedrijven verkopen.

We hoorden, tijdens een interview op radio 1 mevrouw Annemarie Moons, gedeputeerde in Noord Brabant, zeggen dat de keuze om Essent aan het Duitse RWE te verkopen, mede is ingegeven door de energiezekerheid die het Duitse bedrijf zou kunnen garanderen.

De vraag is of politici en kennisinstituten voldoende weten van het gedrag van elektriciteit om een dergelijk argument naar voren te schuiven. Het huidige getwijfel over de overname van Essent is niet voor niets. Het ministerie van Economische Zaken steunt essentieel onderzoek.

Op voorspraak van professor Van den Bosch is het EOS (Energie Onderzoek Subsidie) project “RegelDuurzaam” ontstaan. In dit project werken zo’n zeven partners samen, waaronder de Technische Universiteit Eindhoven, maar ook het energieregulatie bedrijf Tennet.

Jasper heeft belangstelling voor duurzame energie technologieën. Hij deed zijn afstudeerproject voor de TUE bij Tennet, en bleef daarna bezig met zijn onderwerp: het regelen van de balans in elektriciteitsnetten. Zijn aandacht betreft met name het hoofdnet, waarin de hoogste voltages zijn te vinden. Daarbij is een hoofdvraag, hoe elektriciteit zich gedraagt wanneer onregelmatig en van verschillende kwaliteit, elektronen worden toegevoegd aan het net, maar ook hoe het “gebruik” aan de consumentenkant van invloed is op de stabiliteit in het net. Hij maakt daartoe rekenmodellen om de reacties van elektriciteitsnetten te kunnen voorspellen. Hij toetst die modellen op de realiteit door meetgegevens van netbeheerder Tennet in te voeren. De modellen worden op deze wijze steeds verfijnd en bijgesteld.
Na bijna twee jaar werken heeft hij goede modellen, die betrouwbaar kunnen worden toegepast. Het beantwoorden van de vraag, wat is de invloed van onregelmatig opgewekte energie door zon, wind of warmtekrachtkoppeling (WKK), is essentieel.

De ontwikkelingen voor duurzaamheid gaan nu heel snel. Allerlei bedrijfjes en particulieren gaan “stroom” leveren in het bestaande net. Maar kan dat zomaar? Juist grote energiebedrijven als Essent en Electrabel hebben daarin een verantwoordelijkheid. Op vrijwillige basis worden zij dan ook betrokken bij het werk van Jasper.

De modellen kunnen worden ingezet om de reacties van het elektriciteitsnet te voorspellen bij het onverwacht en onregelmatig inbrengen van zonne- en/of windenergie.
Hoe zorg je ervoor dat de extra opgewekte groene energie ook daadwerkelijk bijdraagt aan een duurzame energievoorziening? Daarbij zijn de energiezekerheid, koolstofdioxide, minimale maatschappelijke kosten aan gezondheidsschade e.d. en een stabiele biodiversiteit uiterst belangrijk.

De maatschappij staat voor een dilemma: hogere kosten of minder energiezekerheid. Die kosten worden veroorzaakt door nodige uitbreiding van het net, of, en dat is de kunst die voortvloeit uit het resultaat van “RegelDuurzaam”, een veel betere afstemming tussen consumptie en productie.

Wanneer de politiek kiest voor samengaan van Essent en RWE, zou in de onderhandelingen kennis over het gedrag van elektriciteitsnetten en de nodige reductie van fossiele brandstoffen meegenomen kunnen worden in de onderhandelingen. Het gaat niet alleen om bedrijfszekerheid voor de energiemaatschappijen, maar vooral ook om een grote stap voorwaarts in duurzame energievoorziening. De overheid kan daarbij heel strenge voorwaarden stellen, die in een tijdspadplan bewaken in goede samenwerking met alle betrokkenen. Daarbij spelen moderne mogelijkheden voor communiceren, meten en schakelen met behulp van ICT een grote rol.

Het “RegelDuurzaam” project moet o.a. antwoord geven op de vraag welke partijen op welk moment wat moeten doen om het totaal aan energie op het net precies voldoende te laten zijn voor de vraag op dat moment. Daarbij is voor een resultaat niet alleen politiek inzicht en lef nodig of de kennis van ingenieurs. Iedereen is nodig. Met name een consument die accepteert dat zijn energiezekerheid wat minder is. Wat is erop tegen om morgen te wassen in plaats van vandaag, als het de CO2 uitstoot omlaag helpt, en uitbreidingcapaciteit van het net overbodig maakt? De macht van die consument moet groter worden. Heel snel moet natuurstroom zijn weg kunnen vinden naar het stopcontact in de huiskamers.

De resultaten van het EOSproject en het werk van Jasper Frunt worden gepubliceerd. Intussen zijn er halfjaarlijkse rapportages, o.a. aan Senter Novem, het projectbureau van het ministerie van Economische Zaken.

Duurzaam betaalbaar

Om snel om te schakelen naar een duurzame energievoorziening die voldoet aan maatschappelijke doelstellingen is communicatie over die resultaten nodig. Energie lijkt anoniem, maar sinds er wind en zon is kun je haar voelen. Samenwerken voor een goede balans in de energienetten vraagt een flexibele (zakelijke) consument en uitgekiende productieprocessen in de industrie die gevoel heeft bij het levende van het elektronenspel in het energienet. Wie daarin meespeelt en pakt wat komt, is een bewuste consument. Door dit bewuste energiegebruik blijft elektriciteit betaalbaar.