Visie op Rentmeesterschap in een dynamische samenleving

“Naar een mooie wereld met zorg voor elkaar”

Inleiding:

Onze partij, het CDA, kent vier ideologische uitgangspunten als basis voor haar politiek handelen, te weten:

• Gespreide verantwoordelijkheid;

• Publieke gerechtigheid;

• Solidariteit;

• Rentmeesterschap.

Deze uitgangspunten hangen onlosmakelijk met elkaar samen. Het zijn de grondslagen voor de christendemocratische politiek.

 

In het rapport van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA met als titel “Waardevast”, over de uitgangspunten van het CDA, heeft Peter van Wijmen een mooie tekst geschreven over “Rentmeesterschap”, te weten:

• Rentmeesterschap houdt zich bezig met het integer en intact overdragen aan toekomstige generaties van wat voorhanden is – aarde, schepping, natuur, biodiversiteit, milieu en landschap – en ook met de rechtvaardige verdeling van al hetgeen de aarde voortbrengt. Rentmeesterschap is aldus bij uitstek een zaak van lange termijn.

Onze partij heeft de afgelopen anderhalf jaar haar uitgangspunten tegen het licht gehouden om te bezien of deze nog voldoen aan de huidige tijd. De Commissie, onder leiding van Jacobine Geel, heeft de vier uitgangspunten hertaalt. De uitgangspunten zijn niet herzien omdat deze nog steeds goed passen bij de partij, maar ze zijn herschreven naar de tijdsgeest van nu. Het CDA hoeft eigenlijk maar met één thema zich bezig te houden omdat het ten slotte de gehele lading dekt en wel de volgende belangrijke vraag:

• Hoe kunnen de verschillende generaties het beste gezond samenleven en werken?

Bovengenoemde vraag is een schitterend uitgangspunt voor de innovatie van het uitgangspunt “Rentmeesterschap”. De commissie “Nieuwe woorden, nieuwe beelden” heeft deze vraag al op een keurige manier beantwoord bij de hertaling van het uitgangspunt rentmeesterschap. Deze vraag dient echter zo breed mogelijk te worden behandeld en zal als een rode draad door deze visie heenlopen.

Tijdens discussiebijeenkomsten binnen de partij over het rapport van de commissie: “Nieuwe woorden, nieuwe beelden” is naar voren gekomen of het uitgangspunt “Rentmeesterschap” nog wel van deze tijd is. De commissie heeft in haar rapport een mooie nieuwe tekst over “Rentmeesterschap” geschreven.

De tekst luidt:

Vanuit een besef van verbondenheid tussen de generaties voelt het CDA zich geroepen tot zorg voor natuur en cultuur.

• We hebben de natuur en de cultuur geërfd van onze (voor)ouders en te leen van de generaties die na ons komen. Dat vraagt dat we ook in onze omgang ermee verder kijken dan ons eigen belang en onze eigen tijd. Beheren en beheersen zijn niet voldoende. Om een betere samenleving achter te laten zijn ook creativiteit en innovatie nodig.

• Dit besef is eveneens nodig als het gaat om de zorg voor de Aarde. De steeds schaarser wordende grondstoffen, dwingen ons wellicht om op korte termijn pijnlijke keuzes te maken. Als we daarmee op lange termijn kunnen beschermen wat van waarde is, is het CDA hiertoe van harte bereid.

De bovengenoemde tekst is mooi geformuleerd over dit belangrijke uitgangspunt voor de toekomst. Het is meer dan ooit actueel. Voor een goede invulling van het begrip “Rentmeesterschap” is creativiteit en innovatie nodig.

De eerste paragraaf is de essentie waar het in deze visie vooral om zal gaan. We hebben de natuur en cultuur geërfd plus te leen en de huidige mensheid heeft de taak onze Aarde goed achter te laten voor de komende generaties. Beheren en beheersen zijn inderdaad niet voldoende. Voor een goede invulling van het uitgangspunt “Rentmeesterschap” in een moderne samenleving dient de mens centraal te staan. Het zorgaspect moet om die reden te worden meegenomen in het komende beleid van onze partij. Als alle mensen in de huidige samenleving goed voor elkaar zorgen en in goede harmonie, is het mogelijk onze Aarde goed achter te laten voor onze kinderen en kleinkinderen.

Leven in een vredige samenleving plus respect voor elkaar zijn belangrijke uitgangspunten om deze doelstelling te bereiken. Als deze doelstelling wordt bereikt kunnen toekomstige problemen in een harmonieuze sfeer worden opgelost. Kwaliteit van leven staat ten slotte op de eerste plaats.

“Kwaliteit van de samenleving” is ook een aspect van rentmeesterschap. In deze visie zal om die reden daar veel aandacht aan worden besteedt. Het is nu al duidelijk geworden dat dit uitgangspunt op een veel bredere wijze dient te worden ingevuld en uitgewerkt.

Het CDA kan zich op die manier veel beter profileren in de samenleving ten opzichte van de andere politieke partijen. Onze partij krijgt op die wijze weer een herkenbaar gezicht en daar heeft het de afgelopen jaren aan ontbroken.

Het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA heeft in april 2012 een nieuw boek uitgegeven met als titel:

• Duurzaam denken, duurzaam doen.

In het genoemde boek is een inspirerend artikel geschreven betreffende een nieuwe visie hoe “Rentmeesterschap” in de toekomstige samenleving dient te worden ingevuld. De titel luidt:

“Modern rentmeesterschap vraagt om ‘creatief doorgeven’.

Het artikel is geschreven door de auteur(s): Hamilcom Knops, stafmedewerker van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA en Paul Schenderling, student macro-economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en was lid van de CDA-commissie Nieuwe woorden, nieuwe beelden.

Het bovengenoemde artikel is onder andere de basis voor mijn visie over “Rentmeesterschap” in de huidige en toekomstige samenleving.

Het betekent uiteraard niet dat de drie andere uitgangspunten niet van belang zijn, maar “Rentmeesterschap” is juist nu gekozen omdat dit uitgangspunt juist nu zo van toepassing is in de huidige samenleving. Rentmeesterschap is veel meer dan alleen de zorg om natuur en milieu. Het gaat ten slotte om de “Kwaliteit van de samenleving” in de meest brede zin des woord. De invulling betreffende “Rentmeesterschap”, zoals in het artikel is beschreven, is de moeite waard het nader te analyseren naar de huidige en toekomstige samenleving.

Mijn visie over “Rentmeesterschap” kan worden meegenomen bij de bespreking voor het komende verkiezingsprogramma van onze partij, in verband met de Tweede Kamerverkiezingen op 12 september 2012. Het is uitermate essentieel dat ons verkiezingsprogramma duidelijkheid geeft waar onze partij voor staat en hoe problemen dienen te worden aangepakt. De hertaling van de vier uitgangspunten dienen expliciet in het programma tot uitdrukking te worden gebracht en vooral “Rentmeesterschap”. Dit laatste is het meest brede uitgangspunt.

Hoofdstuk 1: Program van Uitgangspunten uit 1980:

In het eerste Program van Uitgangspunten (1980) staat rentmeesterschap als volgt geformuleerd:

• “De wereld is door God geschapen; de mens is de beheerder, de rentmeester daarvan”.

In het toenmalige Program van Uitgangspunten komen meerdere aspecten aan de orde die een ruime interpretatie vergen van dit uitgangspunt. De volgende belangrijke punten zijn toegevoegd:

• Natuur en milieu;

• Economische ontwikkeling;

• Wetenschap en techniek;

• Ruimtelijke ordening.

Er kunnen nog twee punten worden toegevoegd, namelijk:

• Arbeidsverdeling;

• Cultuurvorming.

In de christendemocratie is “Rentmeesterschap” een waarde die voortkomt uit het gehanteerde mensbeeld en daarmee stijgt het uit boven denken vanuit louter behoeften en belangen. De waarde van “Rentmeesterschap” geeft uitdrukking aan de overtuiging dat de wereld waarin mensen mogen leven, te danken is aan de Schepper en mede het resultaat is van de inspanningen van voorgaande generaties en dat deze wereld ook weer doorgegeven moet worden aan volgende generaties.

Daarom zijn de bovengenoemde punten van essentieel belang mee te nemen om een nieuwe invulling aan het uitgangspunt “Rentmeesterschap” te geven. Voor een goed beheren van onze “Natuur” is een schoon milieu heel erg belangrijk. Het laatste is alleen te bereiken als de economische ontwikkeling zich daarop aanpast.

In de negentiger jaren en het begin van deze eeuw is er een ontkoppelingsbeleid gevoerd tussen economie en milieu. De doelstelling van deze ontkoppeling is geweest dat de toenmalige regering van het Kabinet-Kok I en II plus Kabinet-Balkenende I en II hebben willen werken aan een krachtige economische groei en een schoon milieu. Echter in de praktijk is gebleken dat het één samenhangt met het ander. Een koppeling tussen milieudruk en economische ontwikkeling is cruciaal om een goede balans te creëren tussen beide aandachtsgebieden. In het boek “Duurzaam denken, duurzaam doen” is aan dat aspect aandacht besteedt. Het begrip “Duurzaamheid” is eveneens een belangrijk item voor het CDA. Het Kabinet-Balkenende IV heeft weliswaar eveneens een ontkoppelingsbeleid gevoerd tussen milieu en economie, maar toch met andere accenten. Economie en ecologie is toegevoegd, evenals het aspect ruimtelijke ordening. Het laatstgenoemde Kabinet heeft een begin gemaakt een economisch beleid te voeren in samenhang met het milieu.

Het laatstgenoemde beleid dient in een toekomstige regering met kracht te worden voortgezet, maar dan gekoppeld aan elkaar. Het CDA kan hier een voortrekkersrol in vervullen omdat het tot haar uitgangspunten behoort, vooral bij het uitgangspunt “Rentmeesterschap”. Als er een goed beleid wordt gevoerd met betrekking tot koppeling tussen economie en milieu, geeft dat een grote en waardevolle bijdrage het klimaat beter te beheersen.

De vele natuurrampen die de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden, moet de mens aan het denken hebben gezet. Er moet een einde komen aan de vervuiling van het milieu, veroorzaakt door de industrie. Hier dient de nodige creativiteit te worden toegepast. Het voormalige Innovatieplatform onder het Kabinet-Balkenende II en IV heeft waardevolle suggesties gedaan deze problematiek op te lossen. De Wetenschap met de daarbij behorende techniek kan daarbij een belangrijke rol vervullen.

Natuur, ruimte en wonen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Economische ontwikkeling heeft hier ook een essentiële rol. Een belangrijke vraag dient bij dit aspect te worden beantwoord: hoe zorgen wij voor natuur, huizen en wijken die generatiebestendig (=duurzaam) zijn (plezierig, bereikbaar, functioneel)?

Ruimtelijke ordening, infrastructuur, verkeer en vervoer en economie zijn de aandachtsgebieden waar het hier omgaat.

Economie en ecologie, het sociale aspect en de economie moeten met elkaar in evenwicht worden gebracht.

Hoofdstuk 2: Naar een nieuwe invulling van rentmeesterschap:

Allereerst dient een belangrijke vraag als uitgangspunt te worden genomen. De vraag luidt:

• Hoe kan het uitgangspunt “Rentmeesterschap” worden ingevuld in een moderne samenleving, rekeninghoudend met “natuur en milieu”, “economie en ecologie en de algehele economische ontwikkeling”, “wetenschap en techniek” en ten slotte “ruimtelijke ordening, infrastructuur en verkeer en vervoer”.

De beleidsgebieden in deze vraag hangen allemaal met elkaar samen. Voor een toekomstige regering is het een grote uitdaging al deze gebieden in een samenhangend en evenwichtig beleid te formuleren. Mede gezien de uitgangspunten moet onze partij de regie op zich nemen met betrekking tot het formuleren van de beleidsuitgangspunten. Bij het beleidsveld “economie” dient natuurlijk de “Arbeidsmarkt” te worden betrokken. Een drietal vragen zijn belangrijk:

• Pensioenen: kunnen wij de gênerationele solidariteit in stand houden? Zijn er systeemveranderingen nodig om dit te doen?

• Hypotheekrenteaftrek: hoe werkt het om-/afbouwen van de hypotheekrenteaftrek door op de financiële planning van verschillende generaties?

• Arbeidsmarkt: hoe houden wij een evenwichtige arbeidsmarkt opbouw waarin de generaties vanuit specifieke kracht participeren en niet elkaars loopbaan frustreren?

In het boek “Duurzaam denken, duurzaam doen” en wel het artikel: “Modern rentmeesterschap vraagt om ‘creatief doorgeven”.

Een analyse betreffende de bovengenoemde vragen. Voor wat betreft de pensioenen is het heel belangrijk goed te realiseren dat mensen jaren en jaren hebben betaald voor hun pensioen zodat men na pensionering ervan kan genieten. Het is heel onrechtvaardig dat er plannen zijn om op de pensioenen te korten. Mensen hebben daarvoor niet gewerkt. Het is om die reden van groot belang dat het CDA daar een uitspraak over doet in het komende verkiezingsprogramma.

De tweede vraag met betrekking tot de hypotheekrenteaftrek: het huidige systeem is niet meer toereikend, zeker als de woningmarkt op slot zit. De oplossing moet vooral liggen bij de allerhoogste inkomens. Deze groep kan het zich veroorloven dat men het niet meer kan aftrekken. Het is belangrijk een zodanige nieuwe regeling te treffen dat de hypotheekrenteaftrek voor de middeninkomens op de één of andere manier blijft gehandhaafd.

De arbeidsmarkt dient flexibeler te worden ingericht. Het is een goede zaak dat de pensioenleeftijd wordt verhoogd. Het CDA dient zich verder uit te spreken dat werkervaring van ouderen heel belangrijk is. Als ouderen ervoor kiezen om ook na het 67^e jaar door te werken, moet dat tot de mogelijkheden behoren. Met andere woorden: keuzevrijheid voor het al of niet doorwerken is een belangrijk principe dat goed in het oog moet worden gehouden. Jonge mensen op de arbeidsmarkt kunnen profiteren van de werkervaring van ouderen. Het is belangrijk belemmeringen weg te werken die ouderen verhinderen aan het arbeidsproces deel te nemen. Vergrijzing is juist een verrijking van de samenleving.

Een tweede vraag is essentieel in verband met de “Kwaliteit van de samenleving”. Een samenleving maak je ten slotte met elkaar. In een dynamische en hectische samenleving is “Zorg voor elkaar” nu meer dan ooit van grote betekenis. De huidige Nederlandse samenleving is enorm in zichzelf gekeerd. Het individualisme is veel te ver doorgeschoten en mensen hebben weinig voor elkaar over. De christendemocratie moet daar een antwoord op geven omdat het CDA de enige politieke partij is die deze mogelijkheden heeft, gezien haar uitgangspunten.

De tweede belangrijke vraag dient om die reden te worden beantwoord:

• Hoe kan de kwaliteit van de samenleving worden verbeterd zodat alle mensen weer geborgenheid voelen met elkaar?

In deze vraag ligt het “zorgen voor elkaar” in besloten. Het is een “Gezamenlijke” verantwoordelijkheid dat alle mensen in harmonie met elkaar samenleven. Ieder voor zich dient te worden uitgebannen. Het egoïsme in de samenleving moet worden uitgesloten omdat het een “Harmonieuze, Ideale en Zorgzame samenleving” in de weg staat. Als alle mensen hiervan doordrongen zullen raken is het besef aanwezig dat op deze wijze “Onze Aarde” aan volgende generaties op een goede manier kan worden overgedragen. Dat is de kern waar het hier omgaat.

Als alle mensen goed voor elkaar zorgen, geeft dat een grote waardevolle bijdrage aan de “Kwaliteit van de samenleving”.

Voor een goede zorg van alle mensen is het aspect “Gezondheidszorg en welzijn” van essentieel belang. Een belangrijke vraag is: wat voor impact heeft de vergrijzing op de gezondheidszorg en de samenleving? Daarbij worden twee aanvullende vragen gesteld:

• Hoe kunnen wij de groeiende zorgzwaarte organiseren bij een slinkende beroepsbevolking én gelijke kwaliteitseisen? Welke investeringen in mensen (professionals en mantelzorgers) en geld zijn hiervoor nodig?

• Sociaal gezien: hoe ziet onze samenleving eruit als idealen zoals “toekomstgericht, dynamisch, ambitieus, leergierig” meer in balans komen met waarden zoals “wijzer, bedachtzamer, ervaren, reflectiever, minder lichamelijk en meer spiritueel”?

De zorg thuis en bij instanties en instellingen moet radicaal hervormd worden.

Kleinere schaal, lokale invulling, de mens centraal, vermindering van het aantal instanties en flinke reductie van de vele regels, zijn de belangrijkste uitgangspunten. Geef de zorg weer terug aan de zorgvragers en aan zorgaanbieders zoals professionals (artsen, wijkverplegers e.a.) en vrijwillige zorgverleners. Elke wijk of dorp krijgt dan een zelfstandig, lokaal werkverband, eenvoudig van structuur en gericht op het leveren van basiszorg op maat. Een verband dat een lidmaatschap kent. De overheid en zorgverzekeraars hevelen de ontvangen zorgpremies deels over naar deze lokale werkverbanden.

De groeiende zorgzwaarte moet zodanig worden georganiseerd dat onze ouderen kunnen blijven rekenen op een goede gezondheidszorg. Het CDA mag de senioren niet in de kou laten staan. Senioren verdienen waardering in de samenleving omdat zij het ten slotte hebben opgebouwd.

Het CDA is van mening dat solidariteit tussen de generaties uitgangspunt moet zijn en dat we daarmee uitdrukkelijk aangeven verantwoordelijk te zijn voor de komende generatie. Dat betekent dat we niet alleen op onze rechten staan maar met name oog hebben voor de onzekerheden en problemen waar de jongeren mee worden geconfronteerd. Het is belangrijk een dialoog te stimuleren betreffende de samenwerking tussen generaties.

Het is voor de toekomst van essentieel belang de kosten van de gezondheidszorg in de hand te houden. Het CDA vindt om die reden het van levensbelang professionals en mantelzorgers goed te ondersteunen. Vooral mantelzorgers en vrijwilligers verdienen waardering en respect. Zonder de inzet van deze laatste groepen, wordt de gezondheidszorg nog duurder. De samenleving kan zich dat niet permitteren. De opleidingen in de gezondheidszorg dienen professioneel te zijn opgezet en moeten voldoen aan de eisen van deze tijd. Investeren in mensen voor een goede opleiding in de gezondheidszorg is een absolute voorwaarde in verband met een “Kwalitatief hoogwaardige gezondheidszorg”.

Het CDA blijft streven naar een goede palliatieve zorg voor ouderen met een ongeneeslijke ziekte. Mensen verdienen een waardig levenseinde zonder pijn. Mensen kunnen zodanig lijden aan het leven dat een zelfbesloten levenseinde onontkoombaar lijkt. De overheid zal het maatschappelijk debat over deze ethische kwestie op zorgvuldige wijze voeren en dit niet alleen regelen binnen het wetboek van strafrecht, ervan uitgaande dat een zorgzame samenleving oplossingen biedt dit lijden te verminderen. Er dient een ethische discussie te komen over de technische mogelijkheden in verhouding tot het verlengen van de kwaliteit van het leven.

Vanuit sociaal oogpunt gezien is een hoge eigen bijdrage in de gezondheidszorg voor het CDA niet acceptabel. De eigen bijdrage dient zo beperkt mogelijk te zijn.

Bezuinigingen in de zorg zijn noodzakelijk. Verhogen van premies en eigen risico zijn vermijdbaar als hervormingen en efficiencyverbetering bij de zorg wordt toegepast. Er zijn jaarlijks miljarden op korte termijn te besparen als consequent en van begin af aan gewerkt wordt aan deregulering, het uitschakelen van overbodig medisch onderzoek en medicijngebruik, efficiënter gebruik van medische apparatuur en versobering van specialisteninkomen en zorggebouwen. Het instellen van de genoemde lokale werkverbanden zijn de kosten voor de basiszorg duurzaam beheersbaar te maken.

Verder vindt het CDA dat senioren in psychische nood geholpen dienen te worden zonder de remmende werking van de eigen bijdrage in de geestelijke gezondheidszorg, met name de Tweedelijns. Overigens geldt dit voor alle mensen met ernstige psychische problemen. Het is een “gezamenlijke” verantwoordelijkheid van de samenleving deze mensen ten alle tijden bij te staan.

De algehele eigen bijdrage in de Tweedelijns Geestelijke Gezondheidszorg dient te worden afgeschaft.

Voor ouderen die zelfstandig thuis blijven wonen is een Persoons Gebonden Budget (PGB) een solide basis de nodige zorg te blijven ontvangen, zonder aantasting van de maandelijkse inkomsten, zoals pensioen en AOW. Pensioengat overbruggen van één maand tot maanden door een nieuwe regeling voor 60+ met pre-pensioen. Zorg aan huis blijft vervolgens verzekerd.

Voor een toekomstgerichte samenleving is een “leven lang leren” bijzonder belangrijk. Mensen moeten in zichzelf blijven investeren zodat men inzetbaar blijft op de arbeidsmarkt.

Nawoord:

Ondergetekende heeft geprobeerd het uitgangspunt “Rentmeesterschap” een nieuwe impuls te geven omdat het zeer de moeite waard is. Onze partij kan zich met dit uitgangspunt goed profileren in de huidige en toekomstige samenleving. Er is gebruik gemaakt betreffende bijdragen van anderen plus het rapport “Waardevast” van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA plus de laatst verschenen publicatie van datzelfde instituut “Duurzaam denken, duurzaam doen”.

Er zijn veel onderwerpen in deze visie behandeld en heb geprobeerd het uitgangspunt “Rentmeesterschap” op een zo’n ruim mogelijke schaal daarin toe te passen. “Rentmeesterschap” is ten slotte meer dan alleen natuur en milieu. Het gaat om de “Kwaliteit van de samenleving” en het doorgeven daarvan aan volgende generaties.

Doch dient nadrukkelijk te worden vermeld dat de drie andere uitgangspunten, te weten: “Gespreide verantwoordelijkheid”, “Publieke gerechtigheid” en “Solidariteit” natuurlijk even belangrijk zijn. Alle vier de uitgangspunten vertonen “samenhang met elkaar”.

De visie is misschien niet volledig maar het bevat wel de belangrijkste punten voor het komende beleid van onze partij en voor het verkiezingsprogramma. De visie kan op een later moment altijd nog worden aangevuld.

De auteur hoopt met deze bijdrage dat de commissie voor het verkiezingsprogramma inspiratie kan opdoen uit deze visie voor haar werkzaamheden voor de totstandkoming van een heldere visie voor onze partij in de toekomst.

Utrecht, 18 mei 2012

Paul A.J. Jahn,

Lid CDA Amersfoort