Energie sparen – minder verbruiken

Drs. E. (Lies) Visscher-Endeveld / Leven met de Aarde

Bewustwording, een praktijkvoorbeeld

In de winter loop je wel eens in een stad en je kunt zo de “gastvrije” winkels in. Buiten –6 graden celsius en binnen + 17 graden celsius of meer. De deuren staan de hele dag open. Het kan niet op, zo lijkt het. Deze situatie is onacceptabel. Toch is het tot nu toe niet gelukt verandering te bewerkstelligen. Misschien is de energiewinst bij berekening van verliezen en extra verbruik door de situatie van al die open deuren niet eens zo alarmerend. Door de deuren te sluiten, kan de winkelier positief bijdragen aan bewustwording, die zo hard nodig is.Het open staan van de deuren en energieverspilling in andere situaties heeft een relatie met grootschaligheid, technische autonomie en gemakzucht. De winkelier zal moeten ervaren dat de winst door energiebesparing groter is dan de gewenste extra koopkracht door die “gastvrije” openheid. Voorlopig is de machteloosheid van de meer bewuste consument groot. Voor energiebewustwording is communicatie/scholing nodig.

De Techniek als factor

Het menselijk vernuft heeft van meet af aan gewerkt om het leven te veraangenamen. Dit resulteerde met name in de laatste 150 jaar in een enorme verandering. Deze ging tevens gepaard met diversificatie, ontworteling en vervreemding. De vanzelfsprekendheid van toepassing der techniek is zo sterk dat vrijwel niemand in de fase waarin nog een verschil kan worden gemaakt zich de vraag stelt of het wel nodig is en gunstig voor het geheel. Codes voor wetenschappers en beroepsgroepen brengen daarin ook geen verandering. Technische mogelijkheden hebben een zeer groot effect op het leven van mensen en het geheel. Met name energieverbruik is exponentieel gestegen, en daarmee ook de afhankelijkheid van energie en energievragende systemen. Het opmaken van fossiele energie heeft grote bijkomende gevolgen: opwarming van de aarde, klimaatverandering, verandering ecosystemen. Het voor de mens benutbare deel van aarde neemt af, terwijl het aantal mensen toeneemt, met grote risico’s voor een duurzaam vredig bestaan. Alleen techniek die energiebesparend is zou mogen worden ingezet.

Overheden en bedrijven als factoren

Initiatieven om energie te besparen en bewustwording te vergroten gaan incidenteel uit van de overheid. Zoals de weddenschappen vorig jaar met scholieren. De scholen die meedoen halen de doelstelling ruim. Na afloop is er geen begeleiding – vervolgtraject. Het is geen algemeen voor alle actoren geldende activiteit, centraal aangestuurd. Er is een te groot vrijwilligersgehalte, alsof het een vrijblijvendheid is. Niet alle overheden doen mee met bijvoorbeeld de autovrije dag of de niet-koop-dag. Dit is te duur vanwege organisatiekosten en de belangen lijken te verdeeld. De overheid kan een veel grotere rol spelen bij het organiseren van energiebesparing en bewustwording. De plaatselijke overheid zou hierin het voortouw moeten nemen (Wethouder voor duurzaamheid en energiebesparing). De hogere overheden zouden die processen krachtig moeten ondersteunen en zelf het voorbeeld geven. De politiek mag hier geen partijpolitiek meer aan ophangen.

Er zouden bedrijven voor energiebesparing moeten komen, die in alle situaties advies kunnen geven om werkelijk het energie besparen te organiseren en uit te voeren.

De individualisering als factor

Met name de westerse mens is de laatste 50 jaar sterker als individu benaderd. Gebrek aan bewust zijn van de gevolgen heeft ook een individualistische levenswijze tot gevolg gehad. De ruimte, de materialen en de energie die elk individu gebruikt voor zijn/haar leefstijl zijn vrijwel dezelfde, en als we verder terug denken veel groter dan destijds een hele groep opmaakte/verbruikte voor het leven. Bovendien is het op afstand werken buitenshuis van elke enkeling zo vanzelfsprekend dat tijd en energie daartoe worden opgeofferd. De westerse mens verbruikt dus meer energie dan strikt genomen noodzakelijk is voor het individuele welzijn

Energie deel van het geheel

De Verenigde Naties hebben het goed gezien dat m.n water, energie, gezondheid, landbouw en biodiversiteit onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.De doelstelling van de mensheid zou moeten zijn: welzijn voor alle leven met de aarde voor nu en in de toekomst. Het is duidelijk dat daarvoor o.a energieverbruik door ons veel minder dient te zijn.Beslissingen van individuen/ sociale eenheden, (energie)bedrijven en alle overheden zouden gericht moeten zijn op het herstel van de natuurlijke kracht van schoon water energie, gezondheid, landbouw en biodiversiteit en zo het beperken van energieverbruik tot gevolg hebben.

Schaarste als harmoniërend fenomeen

In de marktwerking zou schaarste regulerend moeten zijn. Het toenemen van kosten kan minder verbruik tot gevolg hebben. Echter dit mechanisme is te traag en werkt onvoldoende, omdat er geen prijs wordt betaald voor de energie zelf en de vervuilende effecten. De kosten voor het herstel worden niet doorberekend. “De vervuiler betaalt” is geen praktijk. Er zijn onrechtvaardig lage tarieven voor industrie en vliegverkeer en binnenkort voor de Betuweroute.

De rol van macht en geld; rentmeesterschap in de praktijk

In de westerse maatschappij wordt geschermd met het begrip rentmeesterschap, inhoudend een zorgvuldige omgang met alle leven en de aarde. De praktijk is vaak dat er meer aandacht is voor rente dan voor meesterschap. M. a w er is meer aandacht voor geld en macht en persoonlijk gewin dan voor duurzaam samen leven van alle leven met de aarde.
Iedereen is deel van een organisch geheel en iedereen dient solidair te zijn met dit geheel. Macht is verslavend en daardoor moeilijk in te zetten voor duurzame ontwikkeling. Meer geld beschikbaar veronderstelt meer macht. Het streven naar macht is dus gerelateerd aan het vergaren van middelen (geld). Dit mechanisme is niet duurzaam in een niet duurzame economie, omdat het verspilling en grootschaligheid tot gevolg heeft. Ook daar is bewustwording nodig. Waarom? Machthebbers zijn korte termijn-wezens en hebben belang bij meer verbruik en een grotere afhankelijkheid van onderdanen en andere machtsblokken.. Van klassieke machthebbers is dus geen of weinig positieve bijdrage te verwachten. Omdat macht niet werkelijk gebaat is bij democratie voor het individu en de lokale gemeenschap.

Ministerie van EZ (duurzame energievoorziening)

Energiebesparing

Doel

De energiebesparingsdoelstelling is 1,3% per jaar. Bij een energiebesparingstempo van 1,3% hoeft er jaarlijks 1,3% minder energie gebruikt te worden voor een zelfde hoeveelheid goederen en diensten.

Verantwoordelijkheid

EZ is verantwoordelijk voor energiebesparingsbeleid in het algemeen, generieke regelingen, energiebesparingsonderzoek, internationale aangelegenheden en monitoren op macroniveau. Ook is EZ verantwoordelijk voor de energiebesparing in de industrie, diensten- en energiesector (en t.a.v. apparaten). Andere departementen zijn eerstverantwoordelijke voor het energiebesparingsaspect in de eigen sectoren.

Materialisme, energie en hersteleconomie.

Elke materie bevat energie en een “lading verborgen” energie. Een materiele wegwerp- maatschappij is een energieverkwistende maatschappij. Alles was wordt weggegooid vertegenwoordigd energie. In een hersteleconomie bestaat geen afval en ook niet die vorm van energieverspilling.

Mobiliteit en energie

Elke liter brandstof die we kopen om te kunnen rijden wordt verbrand en levert naast het genot van het rijden (sociale status, identiteit en kicken), lucht -, water – en bodemvervuiling. Het relatief onschuldige CO2 en H2O zijn broeikasgassen, die de aarde doen opwarmen en o.a klimaatgevolgen en verschuiven van en verlies van biodiversiteit tot gevolg hebben. Bovendien zal er een groot verlies aan woonplek voor de mens en landbouwareaal zijn. Het geld dat we kunnen sparen door minder te tanken kunnen we benutten voor activiteiten en productie in de eigen communiteit. Die verschuiving van besteding heeft gunstige gevolgen voor de economie van de regio en is onderdeel van de hersteleconomie.
Omdat de mobiliteitsverslaving hardnekkig is en cultureel bepaald, is ondersteuning nodig door psychologen en sociaal-geografen, maar ook door geestelijk leiders. Belangrijk aspect “Ik wil het wel doen als iedereen het doet”. (RIVM onderzoek 2004/2005) De overheid neemt hierin tot nu toe niet haar verantwoordelijkheid als dienaar van het algemeen belang.

Actoren

de overheid en het individu (in democratisch bestel altijd in wisselwerking). De individuele verantwoordelijkheid moet worden versterkt. Meer ruimte voor eigen inbreng in werksituaties. (o.a.bedrijven)

- Afhankelijkheid van loon, rechtvaardige beloning, competitie.
- Ruimtelijke ordening, met regels gericht op vermindering van energieverbruik
- Toepassing van techniek in een niet gerealiseerde marktwerking (investeringen zonder bekende effecten)
- Sociale individualiteit
- Bewustwording door groeiende spiritualiteit. Besef van afhankelijkheid en het actief deel willen zijn van het geheel.

Maatschappelijk proces voor de toekomst

Herdefiniëring van Vooruitgang
Herdefiniëring van Schoonheid
Meer bewustwording van consumenten en producenten. Wat is werkelijk voor ons van waarde? Voor de consument : Volledige etikettering waarbij ook energieverbruik voor productie en vervoer staan aangegeven
Bedrijfsleven vormt per sector doelstellingen voor besparing.

Conclusies / Advies

Er wordt nu veel te veel energie verbruikt en verspild. Een revolutie voor breedschalige energiebeperking moet worden begonnen. Wij gedragen ons als volgzame schapen in deze benarde situatie. De overheid kan bewustwording voeden door quota energie per capita beschikbaar te stellen en groepsgewijs op gezette tijden beperkingen op te leggen. Alleen als de macht zich bedreigd voelt zal zij veranderen.

Het gemeenschappelijk belang van natuurlijk omgaan met alle leven met de aarde moet worden erkend en toegepast. Streven naar grootschaligheid maakt de samenleving energetisch kapot. Energiebesparing en samenleven is belangrijker dan kostenbesparing voor de overheid

Een paar praktische tips

Energieverbruik inzichtelijk maken. Meters in de woonkamer, op de werkvloer. Meer bedrijfsvervoersplannen voor personeel en toelevering en productiegoederen. Energieverbruik betrekken bij alle beslissingen. Onderzoek verrichten naar gedrag van mensen en of werkelijk door ander gedrag bespaard wordt. Bij verstrekken gegevens wordt altijd gerekend in Euro’s niet in andere waarden, dus geënt op individualisme hierin is een cultuuromslag nodig, waarbij geestelijk leiders nodig zijn. Actuele gegevens over energieverbruik moeten altijd beschikbaar zijn. Meer samen leven in gemeenschappelijke ruimten in de wintertijd.

Een paar discussiepunten

- Zolang mensen en overheden kunnen verdienen aan het verbruiken van energie zal het probleem van te veel verbruiken en verspilling onoplosbaar zijn. Energie dient daarom uit het marktwerkingstelsel te worden genomen.

- Een gezamenlijk georganiseerde vorm van energiebesparing en beter omgaan met energie is nodig gezien de sociaal-maatschappelijke factoren die ons gedrag beïnvloeden.

- De gejaagdheid van het leven, o.a om financieel rond te kunnen komen, maakt dat wij over het algemeen veel te weinig tijd en rust kunnen nemen voor reflectie en werkelijke aandacht voor elkaar. Bovendien is deze versnelde maatschappij oorzaak van energieverspilling. Zou spiritualiteit ons kunnen helpen om weer tot een leefbare samenleving te komen?

Websites energiebesparing:

Eneco energie besparings tips
Energieprijzen.nl
Bries energiebesparende produten
Dugo comfort en energiebesparing in woningen
VROM energiebesparingswebsite
VROM subsidieregeling voor energiebesparing bij lage inkomens tot 2005
Energiebesparing in grond weg en waterbouw
SenterNovem energiebesparing
EZ dossier energiebesparing
EnergieAanbieding.nl
Energie besparingsbureau limburg
De Groenen nieuwsbrief bereking kosten bezine pagina 6